■ عکس‌های کمتر دیده شده از زاینده رود بخش عمومی

سپاهان نیوز- شاید خیلی از جوانان اصفهانی زمانی که با بزرگترهایشان در زمینه زاینده رود و خشک شدن آن هم کلام شده اند، داستان طغیان های مداوم این رودخانه پرسابقه در تاریخ را از زبان آن ها شنیده اند.


به گزارش خبرنگار اجتماعی پایگاه خبری اصفهان فردا، در سال های دور زمانی که از یک طرف هنوز سد زاینده رود افتتاح نشده بود و از طرف دیگر، میزان بارش برف در حوالی شهر اصفهان بسیار بیشتر از میزان کم بارش فعلی بود، گاه و ناگاه زاینده رود طغیان کرده و یکی از دلایل معماری خاص و دوطبقه بسیاری از پل های تاریخی اصفهان نیز به دلیل بروز طغیان هایی در این رودخانه است.

گفته می شود، الله وردیخان ابتداء طبقه زیرین پل سی و سه پا را براى امکان عبور و مرور ساخته بوده که در سال 1005 هجری قمری به اتمام رسید. وی سپس در سال 1011 هجری قمری مأمور شده که پل را به اتمام برساند یعنى طبقه بالا را نیز بسازد تا در موقع طغیان رودخانه هم عبور و مرور از طبقه دوم مقدور باشد.

به عبارتی می توان گفت احتمال طغیان رودخانه معمار این پل تاریخی و شاید پل های دیگری مانند خواجو را به فکر دو طبقه ساختن این پل ها انداخته است.

در عکس زیر، خروش زاینده رود در پل تاریخی خواجو در زمان بروز یکی از همین طغیان ها مشخص است.


استاد لطف الله هنرفر، پژوهشگر تاریخ و اصفهان شناس در مقاله "زاینده‏ رود در گذرگاه تاریخ" که در سال 57 به رشته تحریر درآمده ضمن اشاره ای به ظغیان های زاینده رود، در خصوص علل این طغیان ها می نویسد: زاینده‏ رود هر چند سال یکبار که در زمستان بارندگی بیش از حد معمول متعارف باشد و بخصوص که برف های سنگین در اصفهان و بویژه در کوه های حوضه زاینده‏ رود نازل شده باشد به هنگام گرم شدن هوا در اواخر اسفند و نیمه اول فروردین طغیان‌هایی دارد.

در قرن گذشته، دو طغیان رودخانه در آذرماه 1333 و فروردین 1348 در ذهن مردم اصفهان بیش از بقیه طغیان ها باقی مانده است که در ادامه این گزارش، عکس هایی از پل های تاریخی اصفهان در زمان بروز این طغیان ها آمده است:


در تاریخ اصفهان این قبیل طغیان ها بسیار وجود دارد که استاد هنرفر در ادامه مقاله خود با اشاره به سابقه ذکر طغیان رودخانه زاینده رود در کتب تاریخی، به ذکر تعدادی از انان می پردازد. از جمله حمزه اصفهانی در کتاب خود: « سنی ملوک الارض و الانبیا» به یکی از طغیانهای زاینده‏ رود در قرون چهارم هجری اشاره می کند و در این مورد چنین می نویسد:

"به سال 310 در رودخانه زرین رود بیش از اندازه و به خلاف عادت مد روی داد، و آب چنان بالا آمد که بر پشت پلها رسید و مردم نتوانستند از آنها بگذرند و نامه‌ها را به چوبه‌ها تیرها می بستند و آنها را از دروازه شهر اصفهان به ناحیه « ورزق آباد» می انداختند، مردم شهر بر جان خود سخت بیمناک شدند زیرا آب رودخانه یک سوی بارو را فرو گرفته و قسمی از آنرا سوراخ کرده بود اما پس از مدتی آب پائین آمد و روبه کاهش گذاشت.


حمزه اصفهانی در جای دیگر از کتاب خود « سنی ملوک الارض و الانبیاء» می نویسد: "درسال 344 هجری قمری سه روز مانده از ربیع الاخر در روز آذر از مرداد ماه به هنگام ظهر بارانی همراه با رعد و برق باریدن گرفت و آب از ناودان جاری شد ودر همین حال ‏‏تاب به روی زمین می تابید و ابری آن را نپوشانده بود. شبانگاه ابر متراکم شد و باران پس از آنکه روبه کاهش گذاشته بود دوباره شدت یافت و تبدیل به رگبار همراه با رعد و برق ترس آور گردید و در تمام مدت شب همچنان می بارید آنگاه در ثلث اول شب غرشی ترس آور از آسمان برخاست و هنگام صبح به سبب پر شدن جویها،‌ راه‌ها از سیلاب بسته شده بود، روز بعد شبانگاه از افق ناحیه مغرب برق بدرخشید و چون آتشی فروزان دوام یافت و بسوی جنوب دایره‌ وار حرکت می کرد تا در پایان شب به مشرق شتاء رسید . این برق پیاپی بدون آنکه آرام گیرد میدرخشید و رعد نداشت. صبح روز بعد یعنی در « روز آسمان» با گل بدبو بود که در سرخی و تیرگی نظیر آن دیده نشده بود و بنا به تخمین بعضی از مردم در رودخانه بجز چشمه‌ها سی آسیاب بود سپس افزونی گرفت و از رودخانه بجز چشمه‌ها سی آسیاب سپس افزونی گرفت و از رودخانه بالا رفت و جزیار را فرا گرفت و هنگام ظهر بحد نهایت رسید و مردم آب رودخانه را به هزار آسیاب تخمین زدند و همچنان مدت 14 روز زیادت و تیرگی بماند.

حمزه اصفهانی اضافه میکند که اینگونه حوادث باید نوشته شود و الا نقل قول آن ممکن است بعضی را باور نیاید.


استاد هنرفر در بخش دیگری از مقاله "زاینده رود در گذرگاه تاریخ" به یکی از طغیان های رودخانه در زمان شاه عباس دوم اشاره کرده و می نویسد: شوالیه شاردن جهانگرد فرانسوی که در دوره سلطنت شاه عباس دوم و اوایل پادشاهی شاه سلیمان در اصفهان بوده است در سفرنامه خود یکی از طغیانهای زاینده ‏رود را بشرح زیر ذکر کرده است:

شاردن از باران و تگرگی که همراه با طوفان و بسیار شدید بوده است ذکر میکند و می نویسد که من در عصر خود هرگز چنان بارندگی ندیده بودم. مدت 24 ساعت این بارندگی ادامه داشت و تمام کوی و برزن و منازل و مساکن و باغها و بستانها و از ‎آب انباشته شد و صدمات سنگینی متوجه تعداد زیادی از خانه‌های مردم شد و بسیاری از دیوارها خراب و ویارن گشت، مسیر آب رودخانه زاینده ‏رود چنان برگش که به طرف شهر طغیان کرد و قسمتی از عمارات ساحلی را ویران ساخت و سپس بسوی خیابان مشجر و زیبای چهارباغ که گردشگاه اصفهان است و ما بین پل و قصبه جلفا واقع می شود حمله ور شد، ارتفاع آب در اینجا بالغ بر چهار پا بود.

باغها و بستون ها و عمارات تفریحی این حدود سیلزده و ویران گشت و ضایعات وارده درنتیجه این طغیان بیشتر از دو میلیون بود. تنها شاهنشاه متحمل صد هزار اکو ( واحد قدیمی پول نقره فرانسه) خسارت شد. تا دور بعد جریان آب ادامه داشت و پس از دو روز دیگر اثری از آن مشاهده نمیشد.


طغیان های زاینده رود در عصر حاضر
هنرفر در مقاله خود، اشاره ای به طغیان های زاینده رود در عصر حاضر کرده و آورده است: طی پنجاه سال اخیر هم زاینده‏ رود طغییان هایی داشته است ولی معمولاً روزهای طغیانی محدود است و بعد از سه روز تا یک هفته آب پایین می رود معذلک در این مدت رودخانه دو بار طغیان شدید داشته است یکی در سال 1313 خورشیدی که آب، خیابانهای اطراف رودخانه را فراگرفت وبعضی دیوارهای باغهای ساحل زاینده‏ رود خراب شد و رابطه جلفا واصفهان از طریق پل الله وردیخان قطع گردید. دیگر طغیان زاینده‏رود در آذر ماه 1333 بدنبال بارش بارانهای متوالی بیست روزه بود که سطح آب را به مقدار معتنابهی بالا آورد و ادامه بارندگی به خانه‌های مردم و همچنین آثار تاریخی خساراتی زیاد وارد کرد.



عکس های طغیان های زاینده رود که در این مقاله مشاهده می کنید، از منابع مختلف از جمله مقالات استاد هنرفر گردآوری و توسط پایگاه خبری اصفهان فردا بازنشر شد.
برگرفته از سایت sepahannews.com